Photo credit: Unsplash
Arabuluculuk kısaca taraflar arasında ortaya çıkan bir uyuşmazlığın tarafsız bir üçüncü kişi tarafından çözümlenmesi olarak tanımlanabilir. Son dönemlerde sıkça duyduğumuz özellikle iş davaları ve ticari davalar için zorunlu olan arabuluculuk faaliyeti, tarafların mahkemeye gitmeksizin kısa süre içerisinde anlaşmasına olanak sağlayan bir alternatif çözüm yolu olup, dünyanın birçok ülkesinde yaygın olarak başvurulmaktadır.
Bu süreci uluslararası olarak da uygulamak isteyen Türkiye’nin de dahil olduğu 52 ülke, 17/04/2020 tarihinde Arabuluculuktan Kaynaklanan Uluslararası Uzlaşma Anlaşmalarına İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi kısaca “Singapur Sözleşmesi”ni imzalamış olup, Sözleşme 12/09/2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Sözleşme 1. Maddesinde belirtildiği üzere “arabuluculuktan kaynaklanan ve taraflarca, ticari bir uyuşmazlığı çözmek için (“uzlaşma anlaşması”) yazılı olarak yapılan bir anlaşmaya” uygulanır. Diğer bir ifade ile Sözleşme uluslararası bir ticari uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile çözümlenmesi sonucu akdedilen sulh sözleşmelerine uygulanır. Maddeden de görüleceği üzere sözleşmenin uygulanabilmesi için uyuşmazlığı arabuluculuk yolu ile çözümlenmesi, bu sulhun yazılı olarak yapılması, uyuşmazlığın uluslararası olması ve ticari olması gerekmektedir.
Hangi uyuşmazlıkların uluslararası sayılacağı da yine Sözleşme’nin 1. Maddesinde belirtilmiştir:
- Uzlaşma anlaşmasına taraf olan en az iki Tarafın farklı Devletlerde iş yerlerinin bulunması; veya
- Uzlaşma anlaşmasına taraf olan Tarafların iş yerlerinin bulunduğu Devlet;
(i) ya Uzlaşma anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerin önemli bir bölümünün gerçekleştirildiği Devletten, ya da;
(ii) Uzlaşma anlaşmasının konusuyla en çok bağlantısı olan Devletten farklı olan Devlettir.
Peki Hangi Hallerde Singapur Sözleşmesi Uygulanmayacaktır?
Tüketici uyuşmazlıkları hakkında yapılan uzlaşma anlaşmalarında, aile, miras veya iş hukuku ile ilgili olarak yapılan uzlaşma anlaşmalarında; buna ek olarak bir mahkeme tarafından onaylanmış veya mahkeme huzurundaki davalar esnasında yapılan uzlaşma anlaşmaları ile bu mahkemenin bulunduğu devlette uygulanabilir olan uzlaşma anlaşmalarında; kayıtlarda hakem kararı olarak görünen ve uygulanabilir olan uzlaşma anlaşmalarında Singapur Sözleşmesi uygulanmaz.
Singapur Sözleşmesi Nasıl Uygulanır?
Yukarıda belirttiğimiz üzere Singapur Sözleşmesi’nin uygulanabilmesi için taraflarca yapılan arabuluculuk faaliyeti sonucunda akdedilen bir sulh sözleşmesi bulunması gerekmektedir. Söz konusu sulh anlaşmasının icra edilebilirliğini talep eden tarafın ilgili ülkenin yetkili makamına;
- Taraflarca imzalanan uzlaşma anlaşmasını ve
- Uzlaşma anlaşmasının arabuluculuk yoluyla yapıldığına dair kanıtı
sunması gerekmektedir. Yetkili makam gerekli görmesi halinde Sözleşme gereklerine uyulduğunu teyit etmek adına gerekli gördüğü herhangi bir belgeyi de talep edebilir.
Ret Sebepleri
Sözleşme’nin 5. Maddesi kapsamında ret sebepleri düzenlenmiştir. Buna göre;
- Uzlaşma anlaşması taraflarından birinin bazı alanlarda yetki sahibi olmaması,
- Gerekçe olarak gösterilmek istenen uzlaşma anlaşmasının hükümsüz, geçersiz ya da tarafların yürürlükte bulunan, tabi oldukları yasaya göre uygulanamaz olması,
- Uzlaşma anlaşmasının şartları gereği bağlayıcı ya da nihai olmaması,
- Uzlaşma anlaşmasının üzerinde daha sonra değişiklikler yapılmış olması,
- Uzlaşma anlaşmasındaki yükümlülüklerin yerine getirilmiş olması,
- Uzlaşma anlaşmasındaki yükümlülüklerin açık veya anlaşılır olmaması,
- Yardım sağlamanın uzlaşma anlaşması şartlarına aykırı olması,
- Arabulucuya ya da arabuluculuğa uygulanabilir standartların arabulucu tarafından ciddi şekilde ihlal edilmesi,
- Arabulucunun, arabulucunun tarafsızlığına veya bağımsızlığına ilişkin haklı şüpheler uyandıran durumları taraflara açıklamaması ve bu açıklamayı yapmamasının, taraf üzerinde maddi ya da haksız etki doğurması.
SONUÇ
Singapur Sözleşmesi ile birlikte uluslararası ticari sulh sözleşmelerinin hukuki vasfı arttırılmış ve bu şekilde ayrı hukuki yola başvurmaya gerek olmaksızın icra edilebilirlik mümkün kılınmıştır.
