Photo credit: Unsplash
Bilindiği üzere Türk Hukukunda kıymetli evraklar emre, nama ve hamiline yazılı olarak ayrılmaktadır. Söz konusu kıymetli evraklardan en öne çıkanı şüphesiz ki emre yazılı senetler olan kambiyo senetleridir. Belirli bir maddi değere ve tedavül kabiliyetine haiz, sahibine alacak hakkı veren kıymetli evraklar kambiyo senedi olarak adlandırılmakta olup, Türk Hukuku bakımından 3 adet kambiyo senedi sayılmıştır: çek, bono ve poliçe.
Ülkemizde son derece yaygın bir ödeme ve teminat yöntemi olan söz konusu kambiyo senetlerinin geçerliliği de büyük önem arz etmektedir. Zira söz konusu senetlerin “kambiyo senedi” vasfını taşıması için bulundurması gereken unsurlar bulunmaktadır.
- BONO’DA BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR
Bono’da bulunması gereken unsurlar Türk Ticaret Kanunu’nun 776. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre bono veya emre yazılı senet;
- Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
- Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini,
- Vadeyi,
- Ödeme yerini,
- Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,
- Düzenlenme tarihini ve yerini,
- Düzenleyenin imzasını
içerir. Kanun koyucu bahsi geçen maddedeki unsurlardan birini içermeyen bir senedin bono sayılmayacağını düzenlemiştir.
Bu unsurların bir kısmı zorunlu iken bir kısmı ihtiyaridir. Şöyle ki bir bononun düzenlendiği yer; ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılmaktadır. Bu kapsamda bonoda ödeme yerinin bulunmaması halinde, ödeme yeri düzenlenme yeri olarak kabul edilecektir. Düzenlenme yeri de bulunmuyor ise, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş kabul edilir. Ancak söz konusu unsurlardan herhangi birini taşımayan bir bononun ise geçerli olduğunun kabulü mümkün olmayacaktır.
- ÇEK’TE BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR
Çek’te bulunması gereken unsurlar Türk Ticaret Kanunu’nun 780. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre çek;
- Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
- Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi,
- Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını,
- Ödeme yerini,
- Düzenlenme tarihini ve yerini,
- Düzenleyenin imzasını,
içerir. Kanun koyucu bahsi geçen maddedeki unsurlardan birini içermeyen bir çekin geçerli sayılmayacağını düzenlemiştir.
Bu unsurların bir kısmı zorunlu iken bir kısmı ihtiyaridir. Şöyle ki; çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde, çek, ilk gösterilen yerde ödenir. Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yoksa, çek muhatabın merkezinin bulunduğu yerde ödenir. Çekler açısından durum daha açıktır. Zira çekler banka tarafından hazırlanır, bu sebeple muhatap bankanın merkezinin bulunduğu yerin tespiti kolaydır.
Düzenlenme yeri gösterilmemiş olan çek ise, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılmaktadır. Ancak söz konusu unsurlardan herhangi birini taşımayan bir çekin de geçerli olduğunun kabulü mümkün değildir.
- POLİÇE’DE BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR
Poliçe’de bulunması gereken unsurlar Türk Ticaret Kanunu’nun 671. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre poliçe;
- Senet metninde “poliçe” kelimesini, senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
- Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havaleyi,
- Ödeyecek olan kişinin, “muhatabın” adını,
- Vadeyi,
- Ödeme yerini,
- Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,
- Düzenlenme tarihini ve yerini,
- Düzenleyenin imzasını
içerir. Kanun koyucu poliçede de bahsi geçen maddedeki unsurlardan birini içermeyen bir poliçenin geçerli sayılmayacağını düzenlemiştir.
Bu unsurların bir kısmı zorunlu iken bir kısmı ihtiyaridir. Şöyle ki; vadesi gösterilmeyen bir poliçenin görüldüğünde ödeneceği kabul edilecektir. Ayrıca belirtilmiş olmadıkça muhatabın adı yanında gösterilen yer, ödeme yeri ve aynı zamanda da muhatabın yerleşim yeri sayılır. Düzenlenme yeri gösterilmeyen poliçe, düzenleyenin adı yanında gösterilen yerde düzenlenmiş sayılır. Ancak hem düzenlenme yeri bulunmuyor ve düzenleyenin adının yanında da herhangi bir adres gösterilmemiş ise artık söz konusu poliçenin de geçerliliğinden söz edilemeyecektir.
SONUÇ
Yukarıda açıkladığımız üzere bir senedin kambiyo senedi vasfına haiz olabilmesi için taşıma gereken zorunlu unsurlar bulunmaktadır. Söz konusu unsurları taşımayan bir senedin geçerliliğinden söz edilemeyecektir. Bu sebeple ticari veyahut genel bir borç ilişkisinde, karşı tarafça verilecek olan senedin söz konusu unsurları taşıyıp taşımadığına dikkat edilmeli; eğer taşımıyor ise ilgili kayıtların senet üzerine yazılması gerekmektedir.
